جوهر نمک (هیدروکلریک اسید) چیست
جوهر نمک Hydrochloric acid یا محلول اسید کلریدریک صنعتی ، خوراکی ، خانگی و پودری عضوی از خانواده بزرگ مواد شیمیایی است که با قدرت سفید کنندگی ، براق کنندگی و همچنین قدرت ضد عفونی بسیار بالا با فرمول شیمیایی HCl است. این اسید قوی با اسامی و نام های دیگری همانند اسید موریاتیک ، اسید کلروهیدریک ، هیدروژن کلرید ، کلریدریک اسید ، اسید هیدروکلریک ، اسیدم سالیس و تیرک شناخته می شود. این ماده به شکل طبیعی یا سنتزی یافت شده زیرا در حالت طبیعی در سیستم گوارش انسان ها و حیوانات ساخته می شود و به اسید معده شهرت دارد وبرای هضم مواد غذایی در دستگاه گوارش مورد نیاز است. البته جوهر نمک (اسید کلریدریک) پودری در خارج از ایران تولید می شود و در ایران هیچ تولید کننده این اسید به صورت خشک و پودری فعال نیست.
تولید اسید کلریدریک
برای تولید اسید هیدروکلریک صنعتی یا جوهر نمک طبق فرایند تولید ابتدا گاز کلرید هیدروژن را از طریق روش های مختلف تولید کرده و سپس در آب تزریق می کنند و کلریدریک اسید ۳۳ درصد بدست آورد. این گاز در کپسول یا مخازن تحت فشار ذخیره و بسته بندی می شود.
خصوصیات گاز هیدروژن کلرید یا همان هیدروکلریک اسید چگونه هست؟
این محلول با آنالیزهایی ۲۰ – ۲۸ – ۳۲ – ۳۳ یا ۳۷ درصد بی رنگ با ظاهری شبیه به آب اما غلیظ تر با بوی بسیار تند و زننده و قدرت خورندگی بسیار بالایی که در واقع همه این موارد نشان دهنده یک اسید بسیار قدرتمند به شمار می رود به بازار مصرف عرضه می گردد که در صنایع بسیار متفاوتی کاربرد پیدا کرده است.
قیمت فروش و حمل اسید کلریدریک غلیظ صادراتی
قیمت در نتیجه عرضه – تقاضا و قیمت ارز در مقابل ریال در بازار و همچنین قیمت حامل های انرژی تعیین می شود.
وضعیت تولید جوهر نمک در ایران
شیراز – کرمان – کرج – شیراز – خوزستان – اشتهارد – ارومیه – اصفهان – سمنان – بندر عباس – اهواز – مشهد – گرمسار شهر هایی هستند که در آن کارخانه هیدروکلریک اسید فعال وجود دارد. جوهر نمک برای مصرف خانگی در بسته بندی ۴ لیتری یا یک لیتری به بازار عرضه می شود.
اسید کلریدریک غلیظ و تجاری چیست
یکی دیگر از اسامی جوهر نمک ، اسید هیدروکلریک می باشد که در مراکز علمی یا در مقالات و در بازار مصرف رواج بیشتری دارد. غلظت و کیفیت اسید کلریدیک از اهمیت زیادی به خصوص در موارد صنعتی و آزمایشگاهی برخودار است.
حلال جوهر نمک
بهترین حلال اسید کلریدریک آب است که به راحتی می تواند این ماده را در خود حل و خنثی کرده و توانایی پاک کنندگی اش و خطرات آن برای انسان یا محیط زیست را کاهش دهد.
لیست برندهای مختلف و کارخانه ی تولیدی اسید هیدروکلریک در ایران
کارخانه های تولید وایتکس معرکه – کارخانه تولید ممتاز – محشر – کارخانه های گل وش – کارخانه ی اسید گلرنگ – زانوس – تیرک – پلیکان – پاکناز – تولید کننده اکتیو – من – دیجی کالا – راگا – دوسی – کارخانه تولید اسید کلریدریک کلران – کارخانه کارون – جرم گیر هوم – جرم گیر صاف – جرم گیر شیرالات رافونه – جرم گیر دستشویی هوم پلاس – جرم گیر اکتیو همگی کارخانجاتی هست که در ایران فعالیت می کنند.
در کتاب علوم ششم چه توضیحی برای اسید کلریدریک ذکر شده است؟
جوهر نمک اسیدی به شدت خورنده است و اکسیداسیون بالایی دارد و ترجیحا باید این ماده را به صورت رقیق استفاده کرد. پس از استفاده از اسید هیدروکلریک برای شستن سطوح ساختمانی باید از برس های شوینده هم استفاده شود تا نظافت به شکل بهتری صورت پذیرد.
کاربرد و موارد استفاده اسید کلریدریک
این اسید در صنایع مختلف فلزی و صنایع مرتبط با آلومینیوم کاربرد دارد. به طور مثال از جوهر نمک برای تولید محصولات فولادی که در ساخت انواع سازه ها فلزی و گاها قطعات خوردرویی مصرف دارد استفاده می شود.
بزرگترین مورد مصرف کلریدریک اسید در امور خانگی است که این اسید را به عنوان شوینده و پاک کننده برای شستن دستشویی و به عنوان سفید کننده بدون بو و براق کننده شیرآلات ، سینک ظرفشویی ، پاک کننده سرامیک کاملا بی بو ، پاک کننده توالت ، پاک کننده کاشی و سرامیک ، پاک کننده استیل ، لوله باز کن ، شوینده آبگرمکن ، تمیز کننده پلاستیک و چدن گاز و از بین برنده آلودگی از روی شیشه در زندگی روزمره خانم های خانه دار و در کل بصورت روزانه توسط نظافت چی ها استفاده می شود. در ضمن از اسید کلریدریک در فرآیند های ساخت و تولید Vinyl chloride ، محصولات پلاستیکی ، انواع PVC و همچنین برای تولید پلی اورتان و کلسیم کلراید هم استفاده می شود.
در زندگی روزانه از جوهر نمک چه استفاده هایی می کنیم؟
برای پاک کردن تمامی سطوح از انواع آلودگی ها ، چربی ها ، روغن ها و انواع اکسیداسیون فلزی استفاده می شود. هیدروکلریک اسید می تواند اکسید های فلزی را از روی سطوح پاکسازی کرده و زنگ زدگی و اکسیدهای فلزی و … را از بین برد.
تمیز کننده نماهای آجری
نما و سطوح مختلف ساختمان ها که شامل آجر و سنگ و … است در طول زمان دارای آلودگی ها متفاوت و مختلفی می شوند و برای پاکسازی باید این سطوح را با جوهر نمک رقیق شسته و با کمک برس یا اسفنج سطوح آجر نما را تمیز نمود. جرم گیر جوهر نمک بهترین پاک کننده نما و سطوح ساختمانی می باشد و کاربرد آن در پاک کردن آلودگی ها محیطی به اثبات رسیده است.
استفاده از هیدروکلریک اسید برای تولید کاغذ
برای تنظیم پی هاش در کارخانجات تولید کاغذ از اسید هیدروکلریک استفاده می شود. استفاده از مواد شیمیایی مختلف نظیر سود مایع سبب قلیایی شدن خمیر کاغذ می گردد و تنظیم اسیدیته ، از اسید هایی نظیر اسید کلریدریک استفاده می کنند.
کلریدریک اسید و طلا
این اسید یکی از بهترین مواد برای تولید پاک کننده جواهرات ، طلا و از بین بردن آلودگی زیورآلات است. همچنین جهت آب کاری طلا ، این فلز را در تیزاب سلطانی که مخلوطی از اسید هیدروکلریک و اسید سولفوریک می باشد حل می کنند. برای تولید محلول های حلال طلا و فلزات از جوهر نمک استفاده گسترده ای می شود.
فرآیند تولید مواد معدنی و مواد شیمیایی با کمک اسید کلریدریک
از هیدروکلریک اسید برای تولید انواع مواد معدنی ، آلی و غیر آلی از جمله کلرید کلسیم ، اسید اسکوربیک ، کربن فعال ، کلرید روی و کلرید نیکل استفاده می شود. صنایع تولیدی مختلف از جوهر نمک برای خنثی کردن فرآیند های شیمیایی استفاده می کنند و این اسید قوی را در تولید و فراوری چرم و پوست هم بکار می برند. در ضمن از جوهر نمک برای رسوب زدایی و پاک کردن انواع آلودگی ها استفاده گسترده ای می شود.
همچنین از اسید کلریدریک برای تولید انواع مواد غذایی مختلف همانند اسید سیتریک خوراکی ، طعم دهنده های مختلف یا تولید ژلاتین ، فروکتوز یا تولید نمک خوراکی استفاده می شود.
استفاده از جوهر نمک برای تولید مواد شیمیایی
از جوهر نمک در تولید کلرید نقره و اسید پراکسید استفاده گسترده ای می گردد.
پاکسازی مواد آلوده کننده و سایر نالصی ها از فلزات گرانبها
معمولا پس از عملیات پرداختکاری ، باید فلزات را با جوهر نمک شسته و پاکسازی نمود تا مواد آلی و معدنی که سبب کدورت می گردد به طور کامل پاک شده و فلز براق گردد.
استفاده از جوهر نمک برای خنثی سازی فاضلاب
برای استفاده تصفیه و پساب خانگی و صنعتی از اسید هیدروکلریک جهت تنظیم پی اچ و ضد عفونی کردن استفاده می شود.
کاربرد جوهر نمک در امور ساختمانی
با کمک اسید کلریدریک سطوح مختلف سازه را برای بنایی و یا رنگ کردن شستشو می دهند چرا که سطح قلیایی قابلیت چسبندگی پایینی دارد. برای این منظور ابتدا با کمک جوهر نمک باید سطوح را بخوبی شستشو داد تا آلودگی های کاسته شود و آنگاه به فعالیت ادامه داد.
تنظیم اسیدیته آب استخر
آب استخر باید پی اچ ثابت و در حدود ۷ داشته باشد اما آب استخر های شنا در اثر استفاده زیاد و ورود مواد آلی ، آلوده و قلیایی می شود و در این از جوهر نمک استفاده می شود تا دوباره پی هاش تنظیم گردد. از طرفی در صورت اسیدی شدن آب استخر می توان توسط مواد قلیایی نظیر سود مایع یا جوش شیرین ، اسیدیته آب را کاهش داد. همچنین اضافه کردن آب ژاول ، جوهر نمک یا کلر موجب پاکسازی آب استخر شنا می شود.
استفاده از اسید هیدروکلریک برای پرداخت فلزات
استفاده از جوهر نمک در صنایع فلزی کاربرد فراوانی یافته است زیرا پس از تولید محصولات یا سازه و صفحات فلزی برای پرداخت آن فلزات از جوهر نمک و دیگر مواد شیمیایی مانند سود سوز اور استفاده می شود.
جوهر نمک در تولید دارو های انسانی و گیاهی
کارخانه های داروسازی برای تولید انواع داروهای مورد مصرف انسانی یا حیوانی به شکل گسترده ای از جوهر نمک استفاده می کنند.
استفاده از اسید کلریدریک برای تولید تیزاب
تیزاب با استفاده جوهر نمک تولید می شود. بزرگترین مصرف کننده تیزاب ، تولید کنندگان انواع شیره ها از جمله شیره انگور هستند. توصیه می شود حتی الامکان از مصرف جوهر نمک در تولید شیره انگور یا سایر انواع شیره خودداری شود.
استفاده از جوهر نمک برای تصفیه آب و فاضلاب
در تصفیه خانه های آب از مواد شیمیایی مختلفی استفاده می شود تا بتوانند فرآیند های تصفیه را به طور کامل به انجام رساند. برای ته نشین کردن مواد معلق در فرایند تصفیه فاضلاب از سولفات آلومینیوم ۱۷ درصد ، زاج سفید ، پلی آلومینیوم کلراید (پک) استفاده می شود. به کارگیری این مواد شیمیایی تمامی آلودگی موجود در فاضلاب را ته نشین کرده و برای تنظیم پی اچ یا ضد عفونی در فرایند های تصفیه از اسید کلریدریک استفاده می شود.
قدرت پاک کنندگی اسید هیدروکلریک
جوهر نمک قادر است تمامی سطوح فلزی از جمله آلومینیوم ، برنج ، فولاد و… پاکسازی کند و در ضمن این ماده قادر است انواع سطوح غیر فلزی شامل سنگ ، کاشی ، سرامیک و موزاییک را هم تمیز نماید. این ماده به عنوان یک پاک کننده قوی شناخته می شود.
تنظیم پی اچ به کمک جوهر نمک
از این ماده به عنوان تنظیم کننده اسیدیته در انواع فرآیند های مختلف استفاده می شود. به طور مثال در صنایع فلزی و فرایند های شیمیایی از این ماده به عنوان تنظیم کننده پی اچ از جمله برای خنثی کردن محیط های قلیایی استفاده می شود.
جوهر نمک خوراکی
اسید کلریدریک در انواع مواد غذایی ، خوراکی ها ، نوشیدنی ها ، شیرینی جات و انواع سس ها بکار می رود و همچنین به عنوان یک ماده طعم دهنده ، تنظیم پی هاش و نگهدارنده کاربرد دارد.
تولید مواد آلی و غیر آلی
برای تولید انواع مواد شیمیایی و معدنی آلی اسید کلریدریک به طور عمده به کار گرفته می شود.
کاربرد هیدروکلریک اسید برای استخراج نفت
با تزریق جوهر نمک به داخل چاه نفت موجب قلیایی شدن چاه شده و فرایند استخراج نفت تسهیل می شود.
کاربرد کلریدریک اسید در پالایشگاه و پتروشیمی
برای پاکسازی مخازن در پالایشگاه ها و پتروشیمی ها اسید کلریدریک بکار گرفته می شود.
مورد مصرف جوهر نمک برای تولید کلسیم کلراید
یکی از روش های تولید کلسیم کلراید استفاده از اسید هیدروکلریک است. از واکنش این ماده با انواع آهک هیدراته می توان کلسیم کلراید تولید نمود. کاربرد این ماده در سطح جاده برای جلوگیری از یخ زدگی است و به عنوان پر کننده در نان و کیک ها استفاده می شود و به علاوه خاصیت میکروب کشی دارد.
کاربرد جوهر نمک برای تولید نمک خوراکی
برای تکمیل فرایند تصفیه نمک خوراکی از برخی مواد شیمیایی از جمله اسید هیدروکلریک استفاده می شود.
سایر مصارف اسید کلریدریک در صنایع مختلف
یکی از مصارف این ماده شیمیایی در صنایع تولید کننده شوینده های خانگی و صنعتی می باشد زیرا جوهر نمک پاک کننده خوبی به شمار می رود. حوهر نمک به عنوان پاک کننده انواع لکه ها جای خود را در تولید شونده های مختلف باز کرده است به دلیل اینکه هر نوعی از اسید یکسری از لکه های خانگی یا بیمارستانی را از بین می برد. اسید کلریدریک برای پاک کردن برخی از لکه ها و اسید سولفوریک برای پاک کردن انواع دیگری از لکه ها و اسید نیتریک هم برای پاک کردن برخی دیگر به کار می رود.
روش بسته بندی و انبار جوهر نمک
این ماده بصورت بسته بندی شده در بشکه های پلاستیکی و پی وی سی عرضه می گردد و باید در محیط خنک ، تاریک و دور از مواد آتش زا انبار شود.
روش استفاده از اسید کلریدریک برای نظافت
استفاده از جوهر نمک به صورت غلیظ به خاطر قدرت این نوع از اسید بسیار خطرناک شمرده می شود و در صورت اشتباه انسانی و استفاده از آب گرم یا آب جوش به همراه این ماده و یا بکارگیری سایر شوینده ها به همراه آن و مصرف کلریدریک اسید در محیط های سر بسته یا عدم استفاده از تهویه مطبوع می تواند موجب صدمات جبران ناپذیری به سلامت انسانی گردد. جوهر نمک به هر شکلی که باشد خطرناک شمرده می شود زیرا یک اسید بسیار قوی است.
چرا اختلاط جوهر نمک و وایتکس بسیار سمی و کشنده است؟
سدیم هیپوکلریت جزئی از خانواده بازها و مواد شیمیایی بسیار سمی و خطرناک قلمداد می شود که یک ماده اکسید کننده بسیار قوی بوده و هنگامی که با جوهر نمک مخلوط می شود گاز سمی و شیمیایی کلر آزاد می نماید. این گاز که از طریق هوا وارد دستگاه تنفسی شده و تنگی نفس ، تخریب دستگاه تنفسی و گلو درد را در پی خواهد داشت. همچنین در شرایط حاد موجب تخریب سلول های بینایی می گردد.
پی اچ و جرم و ویسکوزیته و چگالی جوهر نمک چقدر است؟ و جوهر نمک اسیدی یا بازی است؟ و نام علمی جوهر نمک به انگلیسی چیست؟
معمولا ph اسید کلریدریک بین ۰ تا ۲ هست و در نتیجه جوهر نمک ماده ای به شدت اسیدی قلمداد می شود.
جرم این ماده ۳۶٫۴۶ گرم بر مول می باشد.
چگالی اسید هیدروکلریک ۱٫۸ گرم بر سانتی متر مکعب است.
مسایل ایمنی در زمان استفاده از اسید هیدروکلریک
نکات ایمنی
اسید هیدورکلریک به شدت برای سلامتی انسان و مخصوصا افراد آسیب پذیر مانند کودکان ، افراد سالخورده ، بیماران مبتلا به آسم و تنگی نفس خطرناک است. حتی اگر یک لیتر جوهر نمک را در ۱۰ لیتر آب رقیق کنیم و بعد استفاده نماییم باز هم برای انسان با مخاطراتی همراه خواهد بود. بوی مربوط به جوهر نمک بیشتر بخاطر وجود گاز کلر در این ماده است و میزان کمی از این گاز در هوا در هنگام تنفس موجب ضربه زدن به سلامتی می شود.
عوارض ، خطرات و نشانه های حساسیت و مسمومیت با جوهر نمک
چنانچه در معرض گاز آزاد شده از اسید کلریدریک قرار بگیریم چشم ها قرمز و دچاز سوزش شده و سرفه و التهاب در مجاری تنفسی دیده می شود. در صورت افزایش غلظت گاز و چنانچه بیشتر در معرض جوهر نمک قرار بگیریم فرایند تنفس سخت تر شده و حتی ممکن است موجب مرگ شود. همیشه گاز کلر به عنوان یک سلاح شیمیایی در جنگ ها به کار گرفته شده است.
در زمان استفاده از جوهر نمک می بایست ترجیحا از دستکش های ضد اسید استفاده کرده و باید حتی الامکان سعی شود که جوهر نمک را رقیق نمایید. قویا توصیه می شود از ماسک و عینک استفاده نموده و همچنین از به کار بردن این ماده در محیط در بسته یا بدون سیستم تهویه استاندارد خودداری کیند. در ضمن هیچوقت به همراه اسید کلریدریک از آب گرم استفاده نشود و یا از اختلات این ماده با سایر شوینده ها خودداری فرمایید.
عوارض احتمالی استفاده از جوهر نمک
در منازلی که به مقدار بسیار زیاد در آن از اسید هیدروکلریک استفاده می شود احتمال سقط جنین بسیار وجود داشته و ممکن است منجر به سرطان و بیماری های تنفسی شود.
هیچگاه نباید جوهر نمک را با سایر مواد شیمیایی ، پاک کننده ها ، اسید ها و سایر مواد شوینده مخلوط نمود زیرا به سرعت گاز ها و بخارات سمی خطرناک تولید می کند. در برخی موارد ، افراد از اسید کلریدریک و آب ژاول را با هم مخلوط می کنند که در نتیجه در مراحل مختلف ترکیبات گاز کلر انتشار می یابد که به شدت سمی و خطرناک است.
در زمان بروز مسمویت با جوهر نمک در بلعیدن تصادفی ، بلافاصله باید حجم بالایی شیر و آب مصرف کرده و در کمترین زمان ممکنه به نزدیکترین اورژانس بیمارستان مراجعه شود.