ملات ساروج

ملات ساروج چیست

ملات ساروج که چاروک هم نام دارد یکی از اختراعات ایرانیان است که سابقه ای هزاران ساله دارد. ساروج از ترکیب کردن آهک و خاکستر با نسبت های مشخصی تهیه می شود. ملاتی بسیار ساده اما کاربردی ، بخصوص در محیط های مرطوب است. اصولا از ترکیب آهک با مواد مختلف می توان ملات های متنوعی را تهیه نمود. برای مثال ترکیب آهک با ماسه یا ترکیب آهک با ماسه و سیمان که ملات باتارد نام دارد. از مخلوط نمودن نوع خاصی آهک به نام آهک هیدراته یا آهک شکفته با خاک رس و خاکستر ، ملات ساروج بدست می آید. ممکن است به آن برخی الیاف گیاهی یا پشم و موی حیوانات را هم اضافه کنند تا مقاومت بیشتری داشت باشد. برای آماده سازی ساروج ، آن را به مدت دو روز با چوب هایی به قطر ده سانتیمتر بخوبی ورز می دهند.

ملات ساروج از جمله مصالح ساختمانی قدیمی می باشد که امروز کاربرد زیادی ندارد اما در گذشته برای تقویت محیط های مرطوب خانه ها همچون گرمابه ، آب انبار ، حوض و یا ساخت سد کاربرد داشته است. امروزه آهک با مصالحی همچون ماسه و سیمان ترکیب شده و برای افزایش چسبندگی بتن بکار می رود. از جمله دلایل استفاده از آهک در ساختمان سازی از گذشته های دور تا به حال می توان به در دسترس بودن ، قیمت ارزان ، چسبندگی زیاد و سخت شدن زیاد به مرور زمان اشاره نمود.

البته ساروج معایبی هم دارد. این ترکیب فقط برای محیط های مرطوب مناسب است و اگر محیط خشک شود ، ملات دچار کاهش حجم شده و ترک می خورد. حتی پس از مدتی امکان ریزش و از بین رفتن آن نیز وجود دارد. از این ملات برای تهیه پایه پل های روی رودخانه ها استفاده می کرده اند. احتمال دارد سازه برخی پل های باستانی کشور نظیر سی و سه پل روی ساروج ساخته شده باشد.

انواع ساروج

ملات ساروج جزء مصالح سنتی ایران است و دارای اهمیت باستانی در کشور می باشد که البته آثار آن در برخی کشور های حاشیه خلیج فارس هم مشاهده شده است. این ملات به دو روش سرد و گرم تهیه می گردد.

ساروج گرم

برای تهیه این ملات ، باید از آهک خام رس دار استفاده شود. برای این منظور ، سنگ آهک را بخوبی می کوبند تا کاملا پودر شود ، سپس آن را الک کرده و با کاه ، کود گاوی و آب مخلوط می کنند. گل تهیه را با ضخامت مورد نظر کف زمین پهن کرده و می گذارند تا خشک شود. پس از خشک شدن ، آن را می پزند و در نهایت آسیاب می کنند. پودری که به دست می آید ممکن است رنگ روشن یا تیره داشته باشد و به آن ساروج گرم می گویند.

ساروج سرد

در ساروج سرد بر خلاف نوع گرم آن که از سنگ آهک خام تهیه می شود ، از نوع خاصی آهک پخته شده و با آب مخلوط شده به نام آهک هیدراته یا آهک شکفته استفاده می کنند. آهک شکفته را با ماسه بادی ، خاک رس و الیاف گیاهی یا پشم حیوانی ، دنبه ، سفیده تخم مرغ و … ترکیب می نمایند.

روش تهیه ملات ساروج

ملات ساروج از ترکیب آهک با خاکستر به نسبت چهار به شش تهیه می شده است. در این ترکیب ، از خاکستر که معمولا از کوره گرمابه ها به دست می آمده استفاده می کرده اند. معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبری ریاست جمهوری در نشریه خود ، روش تهیه ملات ساروج را از طریق ترکیب مواد زیر اعلام نموده است:

• آهک هیدراته (شکفته) به میزان ۱۰ پیمانه
• خاکستر سرند شده به مقدار ۷ پیمانه
• خاک رس الک شده یک پیمانه
• ماسه بادی به میزان یک پیمانه
• به مقدار کافی لوئی (تخم و پرز گیاه نی)
• آب

برگرفته از سایت ویکی‌پدیا